Μία ουσία που μειώνει την επαφή και συνεπώς και την τριβή ανάμεσα σε δύο εφαπτόμενες επιφάνειες ονομάζεται λιπαντικό.
Όλα τα τμήματα μιας μηχανής που μπορεί είτε να φθαρούν, είτε να κολλήσουν μεταξύ τους από την υπερθέρμανση που προκαλείται από την τριβή, πρέπει να λιπανθούν με κάποιο λιπαντικό που θα ελαχιστοποιήσει τις τριβές.
Ένα λιπαντικό είναι συνήθως εν μέρει υγρό και εν μέρει στερεό, όμως υπάρχουν και λιπαντικά εξολοκλήρου στερεά ή υγρά.
Όλα τα λιπαντικά υπηρετούν δύο βασικές λειτουργίες:μειώνουν την τριβή και ψύχουν τα κινούμενα τμήματα του κινητήρα.
Υγρά λιπαντικά
Τα υγρά λιπαντικά είναι τα πιο συνηθισμένα. Ένα από τα πιο σημαντικά τεχνικά χαρακτηριστικά τους είναι το ιξώδες, που καθορίζει πόσο εύκολα οι επιφάνειες θα γλιστρήσουν η μία πάνω στην άλλη και το αν το λιπαντικό θα σχηματίσει μια μεμβράνη αρκετά παχιά, ώστε να κρατά χωριστά τις επιφάνειες.
Για παράδειγμα, οι άτρακτοι υψηλής ταχύτητας για μηχανήματα υφασμάτων χρειάζονται αραιό λάδι, ενώ τα ανοικτά γρανάζια και συρματόσχοινα χρειάζονται πυκνότερα λιπαντικά, τα οποία θα παραμείνουν πάνω στις επιφάνειες και θα αντέξουν τις υψηλές πιέσεις μεταξύ των εφαπτόμενων μερών.
Το ιξώδες αλλάζει με την θερμοκρασία (οι υψηλότερες θερμοκρασίες κάνουν τα λιπαντικά αραιότερα)
Η περιοχή τιμών του ιξώδους σε διάφορες θερμοκρασίες για ένα συγκεκριμένο λιπαντικό εκφράζεται με τον δείκτη ιξώδους. Όσο λιγότερο αλλάζει το ιξώδες με τη θερμοκρασία, τόσο μεγαλύτερος είναι ο δείκτης ιξώδους.
Η ρευστότητα των υγρών λιπαντικών είναι χρήσιμη τόσο για την ψύξη όσο και τη μείωση της τριβής.
Σε κινητήρες που αναπτύσσονται μεγάλες τριβές τα λιπαντικά δρουν ως ρευστά μεταφοράς θερμότητας, απορροφώντας θερμότητα από τα κινούμενα μέρη και απομακρύνοντάς την.
Για παράδειγμα, ένα λιπαντικό μπορεί να κυκλοφορήσει μέσα σε ένα κιβώτιο γραναζιών, κατόπιν σε έναν εξοπλισμό ψύξης και τελικά να επιστρέψει στο μηχάνημα με χαμηλότερη θερμοκρασία.
Τα περισσότερα βιομηχανικά υγρά λιπαντικά εξάγονται από το ακάθαρτο πετρέλαιο, το οποίο παρέχει μία μεγάλη κλίμακα ιξωδών, κατάλληλων για διαφορετικές θερμοκρασίες.
Για να βελτιωθούν οι ιδιότητες των λιπαντικών γίνονται προσθήκες άλλων ουσιών.
Έτσι η πτώση του ιξώδους με την αύξηση της θερμοκρασίας μπορεί να μειωθεί με την προσθήκη πολυμερών ενώσεων, των οποίων οι αλυσίδες μορίων ξετυλίγονται σε υψηλές θερμοκρασίες και συμπυκνώνουν το βασικό λάδι.
Άλλα χημικά μπορούν να προστεθούν για να χαμηλώσουν το σημείο ροής (τη θερμοκρασία κάτω από την οποία το υγρό δεν θα ρέει) ή για να εμποδίσουν το σχηματισμό οξέων, τα οποία θα μπορούσαν να διαβρώσουν τις επιφάνειες που έχουν λιπανθεί.
Τα αντιοξειδωτικά καθυστερούν την καταστροφή του λιπαντικού και τη μετατροπή του σε λάσπη ή κατακάθια που προκαλούνται από την έκθεση του στον αέρα.
Δείτε στο παρακάτω διάγραμμα πως να επιλέξετε τον τύπο του κατάλληλου λιπαντικού αυτοκινήτου ανάλογα με τις θεμοκρασίες περιβάλλοντος
Διαλέξτε οικονομικά λιπαντικά αυτοκινήτου στο κατάστημα μας.
Εν μέρει στερεά λιπαντικά (γράσα)
Κατασκευάζονται από ορυκτέλαια ή άλλα έλαια αναμειγμένα με σαπωνικές βάσεις,
Χρησιμοποιούνται εκεί που τα υγρά λιπαντικά θα έρεαν μακριά από τις επιφάνειες για παράδειγμα σε άξονες τροχών αυτοκινήτου.
Τα γράσα είναι ιδιαίτερα χρήσιμα για την προστασία επιφανειών από διάβρωση κατά τη διάρκεια χρονικών περιόδων αδράνειας καθώς και για λίπανση επιφανειών, όπου οι ανακρίβειες της προσαρμογής δεν είναι κρίσιμες.
Στερεά λιπαντικά
Η ολισθηρή μοριακή δομή ορισμένων ορυκτών όπως ο γραφίτης και το διθειούχο μολυβδαίνιο, παρέχουν επιφάνεια χαμηλής τριβής, ώστε τα τμήματα να γλιστρούν εύκολα το ένα πάνω στο άλλο, τόσο κάτω από βαριά φορτία, όσο και κάτω από υψηλές θερμοκρασίες.
Άλλα μαλακά στερεά λιπαντικά όπως ό λευκός μόλυβδος, ο ασβέστης και ο τάλκης (πούδρα).
